Üzüm şekeri olarak da adlandırılan dekstroz (glikoz), bitkilerin çoğunun öz suyunda, üzüm ve diğer meyve sularında bulunan bir karbonhidrattır. İnsan kanının da bir bileşeni olan dekstroz,  emiliminden önce herhangi bir sindirim işlemine uğramamakta, sukroz gibi vücuda alınabilmesi için bir inversiyona gereksinim duymamakta ve enerji kaynağı olarak şekere göre daha çabuk kullanılmaktadır. 

 

           Süt, şeker kamışı, maltoz, selüloz veya glikojen gibi çeşitli kaynaklardan hidroliz yoluyla elde edilen dekstroz, ticari olarak mısır nişastasının buhar ve sulandırılmış asitle hidroliziyle üretilmektedir. Sukrozun ¾'ü tatlılığa sahip olan dekstrozun varlığı, fehling çözeltisi yardımıyla belirlenebilmektedir.   

 

             Anhidrus ve monohidrat olmak üzere iki türü olan dekstrozun monohidrat türü; nişastanın hidrolizini takiben yapılan saflaştırma, evaporasyon ve kristalizasyon gibi işlemlerin sonucunda elde edilmektedir. Dekstroz anhidrusun elde edilmesi ise,  60 oC'nin üzerinde ürünün yeniden kristalize edilmesiyle gerçekleşmektedir. 

 

          Sukrozdan daha az tatlılığa sahip olan dekstroz; dondurma, şerbet gibi ürünlerde gereksiz yere tatlılığı arttırmadan ürünlere ait kuru madde miktarını artırabilmektedir. Bundan başka dekstroz çözeltileri şeker kamışı şekerinden daha düşük donma noktasına sahip olarak daha pürüzsüz ve kremsi tekstürün elde edilmesine de yardımcı olmaktadır.

 

          Fırıncılık ürünlerinde maya besin yeri bileşeni olarak  görev  yapan dekstrozun olmaması durumunda mayalar, hamurun kalitesine doğrudan etkileyecek şekilde nişasta ve gluteni kendilerine besleyici bileşen olarak kabul etmekte, bu durumda mayalama sürecinde önemli gecikmelere yol açmaktadır. Eğer maya besini olarak şeker kullanılırsa, maya tüketmeden önce bunu dekstroza dönüştürmek ihtiyacı duymaktadır. Bu durum, daha fazla miktarda maya kullanımına da yol açmakta, sonuçta fırınlama öncesi uzun süreli bekletmeden kaynaklanan ekmek somununun solgun ve tazelik kaybı yaşamasına da neden olmaktadır.  

 

          Fermente olabilecek bir karbonhidrat olan dekstroz, karbon dioksit için de en ekonomik kaynağı oluşturmaktadır.   

 

          Hazır gıda ürünleri, süt ürünleri, karbone edilmiş içecekler, reçel ve jölede de yaygın şekilde kullanım alanı bulan dekstrozun sukroza göre en büyük avantajı, ılımlı bir tatlılığa sahip olması ve gıdaya özgü aromayı yok etmemesi ve sukroz kadar güçlü koruyucu etki göstermesi sayılabilmektedir. 

 

 

 

             Doktorlar, dekstroz monohidratı küçük çocukların beslenmesi, diyabetik hastalarında insülin şoklarına karşı, obezitenin tedavisinde, daha fazla fiziksel faaliyet gösterilen durumlarda kan şekeri düzeyinin ayarlanmasında kullanılmaktadır. 

 

              Bu özelliklerden dolayı dekstroz monohidrat, uygun vitamin ve minerallerle formüle edilerek fiziksel stres gibi durumlarda kullanılan preparatların bileşiminde yer almaktadır. 

 

            Kimyasal ve fermentasyon endüstrilerinde hammadde olarak yaygın şekilde kullanılan dekstroz, elektrolik veya fermentasyon yöntemi ile işlendiğinde kalsiyum glukonat elde edilmektedir. Dekstrozun hidrojenasyonu ise, C vitamini için temel olan sorbitolun oluşumuna yol açmaktadır.   

 

            Humektant olması, higroskopitesi ve sıkıştırılabilirlik gibi fonksiyonel özelliklere sahip olan dekstrozun anhidrus türü ise, düşük nem düzeylerinin sürdürülmesi gereken ürünlerde serbest suyu kontrol etmektedir.